Verwarmingsmethoden voor oliemaceraten en warme glycerieten

Het maken van oliemaceraten en warme glycerieten is een eeuwenoude techniek om plantenextracten te verkrijgen die rijk zijn aan werkzame stoffen. De manier waarop je de temperatuur beheerst tijdens het extractieproces heeft een grote invloed op de kwaliteit, houdbaarheid en werkzaamheid van je extract. In deze blog bespreken we de verschillende methoden, o.a. verwarmingsmethoden voor oliemaceraten en warme glycerieten en waarom het achterlaten van een maceraat in de zon of op de vensterbank vaak een slechte keuze is.

Waarom verwarmingsmethoden voor oliemaceraten en warme glycerieten?

Sommige plantstoffen komen beter vrij bij warmte, vooral bij oliemaceraten en glycerieten (plantenextracten op basis van glycerine).

Verwarmen kan helpen om:

✔ Extractie te versnellen – Warmte helpt vetoplosbare stoffen uit de plant in de olie of glycerine over te laten gaan.

✔ Bepaalde verbindingen beter vrij te maken – Sommige flavonoïden en harsen lossen beter op bij lichte verwarming.

✔ Schimmel- en bacteriegroei te voorkomen – Doordat het plantenmateriaal korter met het oplosmiddel in contact staat is er minder kans op overdracht en bederf. Dit is ook de reden waarom ik er voor kies om bij voorkeur met gedroogde planten te werken, op een enkele uitzondering na zoals Sint Janskruid.

Toch moet je voorzichtig zijn met te hoge temperaturen, omdat gevoelige stoffen zoals mono- en sesuiterpenen ('etherische olie'), vitaminen, enzymen en bepaalde flavonoïden kunnen afbreken bij langdurige hitte. De maximale temperatuur is 40-50°C.

Verschillende verwarmingsmethoden bij het bereiden van oliemaceraten

1. Mijn absolute favoriete verwarmingsmethodemethode is het gebruik van een yoghurtmachine

Voordelen

• Je kunt het instellen op een lage temperatuur (35 tot 56 °C).

• Je hebt GEEN water nodig voor het verwarmen. Je zet de pot met kruiden en olie er gewoon in en laat het apparaat zijn werk doen. Je hoef dus ook niet bang te zijn dat water verdampt terwijl je ondertussen iets anders aan het doen bent.

• Tijdinstelling: Meestal kun je een yoghurt-machines kun je in stellen op 1 tot 24 uur. Ideaal dus.

• Kleine en grote batches: bij mijn yoghurt-machine kreeg ik twee grote potten (á 1000 ml) en 4 kleine potjes (á 250 ml). Je kunt dus 1 grote batch maken of tegelijk 4 kleine batches van verschillende kruiden
  

Nadelen

• Ik kan er geen verzinnen. De apparaten zijn goedkoper dan een slowcooker met exacte temperatuurinstellingen. En je kunt er natuurlijk ook gewoon yoghurt mee maken (ik gebruik hiervoor wel aparte potten die ik alleen voor yoghurt gebruik).

2. Mijn tweede favoriete methode: de voedseldroger

Voordelen:

• Geen water nodig.

• Je zet de potten gewoon op de rekjes van de voedseldroger op een lage temperatuur en stelt de gewenste tijd in.
  

Nadelen:

• Zware potten kunnen de meeste rekjes niet hebben. Maar daar zijn slimme handigheidjes voor. Het is ook erg afhankelijk van de soort droger.

3. De slowcooker, voor grotere batches

Voordelen

• Je kunt veel tegelijk kwijt. Handig zijn grote glazen flessen van de geperste vruchtensappen.

• Als je een goede hebt kun je ook de temperatuur precies regelen.

• Tijd is in te stellen
  

Nadelen

• De meeste slowcookers kun je alleen op low, medium of high zetten waardoor een exacte temperatuur regeling lastig is. Een thermometer is essentieel

• De slowcookers met exacte temperatuurregeling zijn duur

• Het water verdampt en moet je dus steeds bijvullen waardoor je altijd iets schommelt in termperatuur.

4. Au-bain-marie, de low budgetmethode

Voordelen

• Geen dure apparatuur nodig, alleen een pannetje met heet water waar je een grote kom op plaatst of gewoon de pot in een pan met warm water (wel op een rekje plaatsen en niet rechtstreeks op de bodem.

Nadelen

• Je moet erbij blijven om droog koken te voorkomen

• Temperatuur is lastig te regelen en stabiel te houden

5. De oven... mits hij blijft werken als je de deur op een kier zet

Je kunt een ovenschaal vullen met warm water en hierin de potten met kruiden en olie plaatsen. Vervolgens zet je ze in de oven op 50 graden met de deur op een kier zodat het vocht weg kan.

Voordeel:

• Je hebt geen extra apparatuur nodig omdat je de oven van je keuken gebruikt.

• Je kunt best veel kleine batches kwijt.
  

Nadeel:

• De ovendeur moet op een kiertje kunnen staan. Combimagnetrons met ovenstand vallen dus door de mand.

• Je moet het water in de gaten houden.

De zon of vensterbank – waarom dit GEEN goed idee is!

Veel traditionele methoden adviseren om een oliemaceraat wekenlang in de zon of op de vensterbank te laten staan. Dit klinkt misschien logisch, maar in de praktijk is dit onhygiënisch en schadelijk voor je extract.

1. Oxidatie van de olie

• Blootstelling aan zonlicht en zuurstof versnelt de oxidatie van de olie, waardoor deze ranzig wordt.

• Vooral onverzadigde vetzuren oxideren snel bij licht en warmte.

• De temperatuurwisseling (overdag heet en in de avond/nacht koud), veroorzaakt ook een snellere oxidatie en ranzigheid.

2. Bacteriën en schimmels kunnen groeien

• Door het langdurige extractieproces zonder gecontroleerde temperatuur en steriele omstandigheden neemt het risico op bederf aanzienlijk toe. Anaërobe micro-organismen gedijen goed in een zuurstofarme omgeving, terwijl sommige andere micro-organismen juist profiteren van de combinatie van warmte, vocht (vooral bij vers plantmateriaal) en voedingsstoffen. Dit kan leiden tot fermentatie, schimmelgroei en bacteriële besmetting, wat de kwaliteit en houdbaarheid van het maceraat negatief beïnvloedt.

3. Werkzame stoffen kunnen afbreken

• Veel plantenstoffen (vooral de pigmenten) zijn gevoelig voor UV-licht en kunnen hun werkzaamheid verliezen.

• De hoge temperaturen in direct zonlicht kunnen de nuttige enzymen en antioxidanten afbreken.

Conclusie: kies de juiste methode!

Wil je een krachtig, stabiel en veilig oliemaceraat of glyceriet maken? Vermijd dan blootstelling aan de zon of vensterbank en kies een gecontroleerde verwarmingstechniek zoals de yoghurtmachine, au-bain-marie, een slowcooker of een droogoven. Zo behoud je de kwaliteit van je extracten en verleng je hun houdbaarheid!

Wil je nog meer weten over de verschillende bereidingstechnieken? schrijf je dan in voor de opleiding Herborist & Fytotherapie bij Eleoflora

✨ Wat is jouw favoriete methode voor oliemaceraten? Deel het in de reacties! 🌿💚