Brandnetel, een prikkelplant voor een prikkelhuid

Brandnetel (Urtica dioica) staat al eeuwenlang bekend om zijn veelzijdige toepassingen, zowel in de keuken als in de kruidengeneeskunde. Dit krachtige kruid wordt vaak ingezet bij huidproblemen en kan in de vorm van een zalf uitstekende verzachtende en herstellende eigenschappen bieden. Ik leg je uit hoe je een brandnetelzalf maakt en waarom deze prikkelplant zo goed werkt voor een prikkelhuid.

Brandnetel: een botanisch perspectief

Brandnetel behoort tot de brandnetelfamilie (Urticaceae) en komt veelvuldig voor in Europa, Azië en Noord-Amerika. De plant is eenvoudig te herkennen aan zijn getande bladeren en brandharen, die bij aanraking histamine, mierenzuur en andere irriterende stoffen vrijlaten. Ondanks deze prikkelende eigenschap is brandnetel een waardevolle plant, rijk aan mineralen, vitaminen en bioactieve stoffen.

Voor de bereiding van een brandnetelzalf wordt voornamelijk het blad gebruikt. Hoewel ook de wortel en zaden farmacologisch interessant zijn, bevatten de bladeren talrijke in vet oplosbare stoffen die gunstig zijn voor de huid.

In vet oplosbare stoffen en hun werking

Bij de extractie van brandnetelblad in olie worden vooral de lipofiele (vetoplosbare) bestanddelen opgenomen. Enkele belangrijke componenten zijn:

• Carotenoïden: Deze antioxidanten, zoals bèta-caroteen, beschermen de huid tegen schadelijke invloeden van buitenaf.

• Chlorofyl: Chlorofyl is in beperkte mate lipofiel, maar het lost niet volledig op in olie zoals echte lipide-oplosbare stoffen. Het is een amfipatische molecule, wat betekent dat het zowel hydrofiele als lipofiele eigenschappen heeft. Dit komt door de porfyrinestructuur met een centraal magnesiumion (hydrofiel) en de fytolstaart (lipofiel). Werkt kalmerend en ondersteunt het herstel van de huid.

• Fytosterolen: Hebben ontstekingsremmende eigenschappen en bevorderen de celregeneratie.

• Flavonoïden (de aglyconen) (kaempferol, isorhamnetin, quercetine) zijn matig lipofiel en lossen gedeeltelijk op in vetten. Het zijn krachtige ontstekingsremmers en antioxidanten. In de glycosidenvorm zijn ze een stuk minder oplosbaar in vetten.

• Vitamine K1 en E: Vitamine K1 zorgt voor een goede bloedstolling en vitamine E is een krachtig antioxidant.

Brandnetel, een prikkelplant voor een prikkelhuid

Hoe maak je een sterk oliemaceraat van brandnetel?

Om een geconcentreerde brandnetelolie te maken, is een dubbele extractie via de au-bain-marie methode een effectieve techniek. Dit proces zorgt ervoor dat zoveel mogelijk werkzame stoffen in de olie worden opgenomen.

Benodigdheden:

• Een glazen pot

• Warmte bron. Ik werk zelf graag met een yoghurt-machine

• Een zeef en doek (bijvoorbeeld een kaasdoek)

• Gedroogde brandnetelbladeren

• MCT olie of een andere olie naar keuze

Stappen:

1. Eerste extractie: Plaats de gedroogde brandnetel in een glazen pot (voor de helft vol) en giet de MCT-olie eroverheen. Zorg ervoor dat alle bladeren onder de olie staan en schud goed.

2. Verwarmen: Verwarm de olie op een lage temperatuur (40-50°C) voor ongeveer 24 uur. Dit kan au-bain-marie (pannetje met water en hierin de pot), maar makkelijker is het gebruik van een yoghurt-machine. Dit helpt de vetoplosbare stoffen uit de bladeren in de olie op te nemen.

3. Zeef de olie: Haal de olie door een fijne zeef of doek en pers de bladeren goed uit.

4. Tweede extractie: Gebruik de gefilterde olie om een nieuwe hoeveelheid gedroogd brandnetelblad te overgieten en herhaal het au-bain-marie proces. Dit zorgt voor een krachtige extractie.

5. Filtreren en bewaren: Na de tweede extractie filter je de olie opnieuw en bewaar je deze in een donkere glazen fles.

Waarom MCT-olie als basis?

MCT-olie (medium-chain triglyceride) wordt gewonnen uit kokosolie en is een uitstekende dragerolie voor oliemaceraten. De voordelen:

• Langere houdbaarheid: MCT-olie oxideert minder snel dan andere plantaardige oliën.

• Neutrale geur en lichte textuur: Dit maakt het geschikt voor huidverzorgingsproducten zonder een vettig gevoel.

• Snelle opname door de huid: MCT-olie dringt snel door en helpt de actieve bestanddelen efficiënt af te geven.

Zelf brandnetelzalf maken

Nu je een krachtig brandnetel-oliemaceraat hebt, kun je hiermee een eenvoudige maar effectieve zalf maken.

Ingrediënten:

• 30 gram brandnetelolie (op MCT-olie basis)

• 4 gram was, bijvoorbeeld carnaubawas, candeliliawas of bijenwas.

De geur is 'groen en aards'. Ik gebruik verder geen etherische olie omdat ik het wil gebruiken voor een geïrriteerde huid. Etherische olie is een fantastisch product, maar bij een geïrriteerde huid kan het voor meer huidirritatie zorgen.

Bereiding:

1. Smelt de was au-bain-marie in een hittebestendige glazen pot.

2. Voeg de brandnetelolie toe en roer goed door totdat alles volledig is gemengd.

3. Giet het mengsel in een schoon potje en laat het afkoelen tot een stevige zalf.

4. Bewaar de zalf op een koele, donkere plek.

Toepassing en voordelen

Brandnetelzalf is ideaal voor de verzorging van een droge, jeukende of geïrriteerde huid. Het kan ondersteuning bieden bij eczeem, insectenbeten en lichte huidirritaties. Dankzij de ontstekingsremmende en herstellende eigenschappen is het een waardevol natuurlijk product voor de dagelijkse huidverzorging.

Heb je zelf ervaring met brandnetelzalf of heb je vragen? Laat het weten in de reacties!

Bronnen Aziz, N., Vinod, Y. R., Sarkar, D., Wal, A., Verma, V., & Wal, P. (2024). Urtica dioica (Stinging Nettle): A Comprehensive & Concise Review on its Nutritional Profile and Therapeutic Applications. Current Traditional Medicine, 10(7), 119-130.

Alimoddin, M., Jayakumari, S., Fatima, B., Hasan, N., Ali, S., Sami, F., ... & Ansari, M. T. (2024). Pharmacological Applications of Urtica dioica: A Comprehensive Review of its Traditional Use and Modern Scientific Evidence. Journal of Herbal Medicine, 100935.

Bhusal, K. K., Magar, S. K., Thapa, R., Lamsal, A., Bhandari, S., Maharjan, R., ... & Shrestha, J. (2022). Nutritional and pharmacological importance of stinging nettle (Urtica dioica L.): A review. Heliyon

Đurović, S., Kojić, I., Radić, D., Smyatskaya, Y. A., Bazarnova, J. G., Filip, S., & Tosti, T. (2024). Chemical Constituents of Stinging Nettle (Urtica dioica L.): A Comprehensive Review on Phenolic and Polyphenolic Compounds and Their Bioactivity. International Journal of Molecular Sciences, 25(6), 3430.

Harvey, A. (2023). WHY NETTLES STING: The science behind the sting of these common countryside plants. How It Works Magazine, (174), 38-39.

Tadesse, T. Y., Zeleke, M. M., Dagnew, S. B., & Addis, G. T. (2023). A Systematic Review of Ethnobotanical, Phytochemical, and Ethnopharmacological Studies of Urtica simensis (Stinging Nettle). Journal of Experimental Pharmacology, 177-186.